“Bir şeyi kırk kere söylersen olur” veya Beklenti Etkisi

Psikoloji alanında öğrendiğim en etkilendiğim çalışmalardan biri “Beklenti Etkisi”. Bilim insanları diyorlar ki “eğer yanlış birşeye inanırsan o yanlış doğru olur”. Şöyle bir deney yapmışlar. Bir liseye gitmişler. Öğrencilere IQ testi yapmışlar. Sonra öğretmenlere belli öğrencilerin çok yetenekli olduklarını söylemişler ve bu öğrencilerin isimlerini söylemişler. Bir dönem sonra tekrar geldiklerinde IQ testini yeniden yapmışlar ve bu öğrencilerin IQ’su bu sefer gerçekten de daha yüksek çıkmış.  Bu öğrenciler tamamen rastlantısal bir şekilde seçilmelerine rağmen hakikaten daha başarılı olmuşlar.

Bunun ingilizcesi “self-fulfilling prophecy”nin birebir tercümesi “kendi kendini gerçekleyen kehanet”. İngilizcesindeki ismi çok güzel anlatıyor kendini. Olayın kehanetinde bulunarak olayın gerçekleşmesini sağlıyorsunuz. “Bu öğrenciler başarılı” diyerek öğretmenin algısını etkiliyorsunuz. Ve bu sonuçlara yol açıyorsunuz.

O yüzden “Kadından yazılımcı olmaz”, “Ahmet’ten doktor olmaz”, “Zafer’den bir halt olmaz” demek özellikle bir ağabey, bilim insanı, müdür, öğretmen konumundaysanız çok tehlikeli. Hakikaten de olmaz. Ama siz dediğiniz için olmaz. Çünkü siz inanmıyorsunuzdur, o olabileceğine dair tüm işaretleri verse de onları görmezsiniz “olmaz ondan” çünkü. Olmaz, çünkü o kendi olabilecekken inanmaz olabileceğine, büyüğü olarak siz inanmıyorsunuz, o mu kendini hayallere kaptırıp olacak, o kadar uğraşmaz. Birşey olmak; emek ister, vakit alır. Sonuca ulaşmadan veya küçük sonuçlarla uzun süre öğrenmeniz, uğraşmanız gerekir. Sonuç alamayacaksa, “ondan olmayacak”sa, sonuca ulaşacağına inanmıyorsa, zayıf bir anında vazgeçer. Olabileceği şeylere yönelir. “Yeteneğim ne yönde ise onun için uğraşayım” diye düşünür.

Kaynak: Will Murai

Yazılımcı olabilmek için ne gereklidir? Bence, en önemlisi, bilgisayarın başında oturup kod yazmayı sevmektir. Bir kod parçası çalışmadığı veya beklenmedik şekilde çalıştığı zaman, “bu neden böyle oldu” diye merak edip, sorunun cevabını bulana kadar uğraşma azmi gerekli.

İkinci olarak, yetenek tabi ki gerekli. Ama çok da uçlardaki bir yetenekten bahsetmiyoruz. Gereken, analitik ve soyut  düşünme becerisidir.  IQ meselesine gelince, ortalama bir üniversitenin mühendislik fakültesine girebilecek yetenekteyseniz, yeterli zekaya sahipsinizdir.

Üçüncü olarak destek gerekli. İlk iki şarttan farklı olarak, bu kişiye değil, çevresine bağlı bir faktör. Çevrenizde, “senden yazılımcı olmaz” diyen veya bunu hissettiren, bir şey demeden sizin yazılımcı olmanızı engelleyecek birileri olmasıyla, size yazılımı öğretecek, kariyerinizi yönlendirecek birileri olması arasında epey bir fark olacaktır.

Yazılımdan zevk alıyorsanız, yetenekli olduğunuzu da düşünüyorsanız, uğraşın, didinin, gerekirse destek yerine köstek olanları aşın ve yapacağınızı yapın. Onun bunun dediğine aldırmayın. Esas cevap vermeniz gereken soru, “Hayatta bu meslekle mutlu olabilecek miyim?” sorusudur. Geri kalanı vız gelsin.

Referanslar:

• Pygmalion Effect [http://en.wikipedia.org/wiki/Pygmalion_Effect]. 5 Ocak 2014 tarihinde erişildi.